|
Podmioty
zawierające umowę w zakresie prawa autorskiego i praw
pokrewnych stoją przed problemem jak tworzyć umowę w oparciu
o przepisy Ustawy z dnia 4 lutego1994r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych i kto może być doradcą i jakie powinien
mieć kompetencję. Problem wynika z tego że podmioty jako
podstawę do zawierania umów w zakresie prawa autorskiego i
praw pokrewnych wykorzystują głównie Ustawę z dnia 23
kwietnia 1964r. Kodeks cywilny z wybranymi tylko elementami
przepisów Ustawy z dnia 4 lutego1994r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych.
Celem artykułu
jest zmiana podejścia do zawierania umów przez
zainteresowane podmioty. Autor artykułu w postaci
wyszczególnionych poniżej kilkunastu punktów poszerzonych o
merytoryczne uzasadnienie przekazuje zainteresowanym
podmiotom to, co powinny wiedzieć na temat zawierania umów w
zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych w oparciu o
Ustawę z dnia 4 lutego1994r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych.
1. Umowa o
przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania
formy pisemnej pod rygorem nieważności. (art. 53)
2. Nabywca
autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby,
chyba że umowa stanowi inaczej. (art. 41)
3. Jeżeli
umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne
prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego,
mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości
autorskich praw majątkowych. (art. 46 )
Opracowanie cudzego utworu, w szczególności:
- tłumaczenie;
- przeróbka;
- adaptacja;
jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa
do utworu pierwotnego.
Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od
zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba
że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego
wygasły.
Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i
tytuł utworu pierwotnego.
Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie:
1) jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia;
2) opracowanie nie zostało rozpowszechnione.
Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.
Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku
inspiracji cudzym utworem.
W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania. (art. 2)
Opracowanie lub zwielokrotnienie bazy danych
spełniającej cechy utworu dokonane przez legalnego użytkownika bazy danych lub jej
kopii, nie wymaga zezwolenia autora bazy danych, jeśli jest ono konieczne dla dostępu do zawartości bazy
danych i normalnego korzystania z jej zawartości.
Jeżeli użytkownik jest upoważniony do korzystania tylko z
części bazy danych, niniejsze postanowienie odnosi się tylko
do tej części. (art. 17*1)
Producent może bez zgody twórców utworu
audiowizualnego dokonywać tłumaczeń na różne wersje
językowe. (art. 71)
Do artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów, nadań
programów, pierwszych wydań oraz wydań naukowych i
krytycznych nie stosują się przepisy art. 2 i art. 46 (art.
101)
4. Nieważna
jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub
wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy
mających powstać w przyszłości. (art. 41)
Do artystycznych wykonań stosuje się odpowiednio przepis
art. 41. (art. 92)
5. Umowa
zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych
przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do
wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu
eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej. (art.
64)
6. Umowa
może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w
chwili jej zawarcia. (art. 41)
7. Umowa o
przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o
korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola
eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. (art. 41).
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu –
wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym
techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego
oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na
których utwór utrwalono –wprowadzanie do obrotu, użyczenie
lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż
określony w ppkt 2:
- publiczne wykonanie, wystawienie,
wyświetlenie,
- odtworzenie oraz nadawanie i
reemitowanie,
- a także publiczne udostępnianie utworu w
taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego
dostęp w miejscu i w czasie przez siebie
wybranym. (art. 50 )
Autorskie prawa majątkowe do
programu komputerowego, obejmują prawo
do:
1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu
komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami
i w jakiejkolwiek formie;
w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania,
stosowania, przekazywania i przechowywania programu
komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie;
czynności te wymagają zgody uprawnionego;
2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub
jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z
zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;
3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu
komputerowego lub jego kopii.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w
pkt.1 ppkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego,
jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego
zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów
przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie.
Artyście wykonawcy przysługuje, w granicach
określonych przepisami ustawy wyłączne prawo do:
1) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania
prawami do niego na następujących polach eksploatacji:
- w zakresie utrwalania i zwielokrotniania
– wytwarzania określoną techniką egzemplarzy
artystycznego wykonania, w tym zapisu
magnetycznego oraz techniką cyfrową,
- w zakresie obrotu egzemplarzami, na
których artystyczne wykonanie
utrwalono – wprowadzania do obrotu,
użyczania lub najmu egzemplarzy,
- w zakresie rozpowszechniania
artystycznego wykonania w sposób inny
niż określony w lit. b – nadawania,
reemitowania oraz odtwarzania, chyba że są
one dokonywane za pomocą wprowadzonego do
obrotu egzemplarza, a także publicznego
udostępniania utrwalenia artystycznego
wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć
do niego dostęp w miejscu i w czasie przez
siebie wybranym. (art. 86 )
Bez uszczerbku dla praw twórców lub artystów wykonawców,
producentowi fonogramu lub wideogramu przysługuje wyłączne
prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub
wideogramu w zakresie:
1) zwielokrotniania określoną techniką;
2) wprowadzenia do obrotu;
3) najmu oraz użyczania egzemplarzy;
4) publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki
sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w
czasie przez siebie wybranym.
W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania
wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu,
producentowi przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.
Prawa do nadań programów
bez uszczerbku dla praw twórców, artystów wykonawców,
producentów fonogramów i wideogramów, organizacji
radiowej lub telewizyjnej przysługuje wyłączne prawo do
rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów
w zakresie:
1) utrwalania;
2) zwielokrotniania określoną techniką;
3) nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną;
4) reemitowania;
5) wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;
6) odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;
7) udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł
mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie
wybranym.
Prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i
krytycznych wydawcy, który jako pierwszy w sposób zgodny z
prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił
utwór, którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze
nie były jeszcze publicznie udostępniane, przysługuje
wyłączne prawo rozporządzania tym utworem i korzystania z
niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres
dwudziestu pięciu lat od daty pierwszej publikacji lub
rozpowszechnienia.
Temu, kto po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do
utworu przygotował jego wydanie krytyczne lub naukowe,
niebędące utworem, przysługuje wyłączne prawo do
rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego, na
wszystkich polach eksploatacji w szczególności:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu –
wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym
techniką drukarską, reprograficzną zapisu magnetycznego oraz
techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na
których utwór utrwalono– wprowadzanie do obrotu, użyczenie
lub najem oryginału albo egzemplarzy, przez okres
trzydziestu lat od daty publikacji.
Twórca utworu wykorzystanego lub włączonego do utworu
audiowizualnego oraz utworu wchodzącego w skład utworu
zbiorowego po powstaniu nowych sposobów eksploatacji utworów
nie może bez ważnego powodu odmówić, udzielenia zezwolenia
na korzystanie z tego utworu w ramach utworu audiowizualnego
lub utworu zbiorowego, na polach eksploatacji nieznanych w
chwili zawarcia umowy. (art. 41)
8.
Korzystający z utworu jest obowiązany umożliwić twórcy przed
rozpowszechnieniem utworu przeprowadzenie nadzoru
autorskiego. Jeżeli wniesione w związku z nadzorem zmiany w
utworze są niezbędne i wynikają z okoliczności od twórcy
niezależnych, koszty ich wprowadzenia obciążają nabywcę
autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcę. (art. 60)
Jeżeli twórca nie przeprowadzi nadzoru autorskiego w
odpowiednim terminie, uważa się, że wyraził zgodę na
rozpowszechnianie utworu.
Jeżeli ustawa lub umowa nie stanowią inaczej, za wykonanie
nadzoru autorskiego nie przysługuje twórcy odrębne
wynagrodzenie.
Twórcy utworu plastycznego przysługuje prawo do sprawowania
odpłatnego nadzoru autorskiego.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy
egzemplarza projektu
architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego
obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy. (art.
61)
Sprawowanie nadzoru autorskiego nad utworami
architektonicznymi i architektoniczno-urbanistycznymi
regulują odrębne przepisy (Ustawa z dnia 7 lipca 1994r.
Prawo budowlane Dz.U. z 2006r. Nr 156 poz.1118 z późn.
zm.) (art. 60)
Za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa
się, w szczególności działalność obejmującą projektowanie,
sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i
sprawowanie nadzoru autorskiego.
Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy, są:
1) inwestor;
2) inspektor nadzoru inwestorskiego;
3) projektant;
4) kierownik budowy lub kierownik robót.
Właściwy organ może w decyzji o pozwoleniu na budowę nałożyć
na inwestora obowiązek ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego,
a także obowiązek zapewnienia nadzoru
autorskiego, w przypadkach uzasadnionych
wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub
robót budowlanych bądź przewidywanym wpływem
na środowisko.
Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania
nadzoru autorskiego.
Do podstawowych obowiązków projektanta należy sprawowanie
nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego
organu w zakresie:
- stwierdzania w toku wykonywania robót
budowlanych zgodności realizacji z
projektem,
- uzgadniania możliwości wprowadzenia
rozwiązań zamiennych w stosunku do
przewidzianych w projekcie, zgłoszonych
przez kierownika budowy lub inspektora
nadzoru inwestorskiego.
Prawo do nadzoru autorskiego może być wykonywane tylko w
stosunku do ostatecznej wersji utworu audiowizualnego. (art.
73)
Przeprowadzenie nadzoru autorskiego utworu, nie stosuje się
do programów komputerowych. (art. 77)
Do artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów, nadań
programów, pierwszych wydań oraz wydań naukowych i
krytycznych nie stosuje się przepis art. 60 (art. 101)
9. Twórca
może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na
swoje istotne interesy twórcze, które nie stosuje się do:
1) utworów architektonicznych i
architektoniczno-urbanistycznych,
2) utworów audiowizualnych oraz
3) utworów zamówionych w zakresie ich eksploatacji w utworze
audiowizualnym. (art. 56)
Do programów komputerowych nie stosuje się przepis art. 56.
(art. 77)
Do artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów, nadań
programów, pierwszych wydań oraz wydań naukowych i
krytycznych nie stosuje się przepis art. 56 (art. 101)
Jeżeli twórca w ciągu dwóch lat od odstąpienia lub
wypowiedzenia umowy zamierza przystąpić do korzystania z utworu, ma obowiązek zaoferować to korzystanie nabywcy lub
licencjobiorcy, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin.
(art. 56)
Jeżeli odstąpienie od umowy lub jej wypowiedzenie następuje
po przyjęciu utworu:
1) skuteczność odstąpienia lub wypowiedzenia może być przez
drugą stronę umowy uzależniona od zabezpieczenia kosztów
poniesionych przez nią w związku z zawartą umową,
2) nie można jednak żądać zwrotu kosztów, gdy zaniechanie
rozpowszechniania jest następstwem okoliczności, za które
twórca nie ponosi odpowiedzialności. (art. 56)
10. Jeżeli
ustawa nie stanowi inaczej, każda ze stron odstępując od
umowy lub wypowiadając ją, może żądać od drugiej strony
zwrotu wszystkiego, co ta otrzymała z tytułu umowy. (art.59)
11. Jeżeli z
umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw
majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie,
twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. (art. 43)
12. W braku
wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa
się, że twórca udzielił licencji. (art. 65)
13. Umowa
licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej pod
rygorem nieważności. (art. 67)
14. Umowa
licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu
lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma
swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono
inaczej, po upływie w/w terminu, prawo uzyskane na podstawie
umowy licencyjnej wygasa. (art. 66)
15. Twórca
może udzielić upoważnienia do korzystania z utworu, zwana
dalej „licencją” na wymienionych w umowie polach
eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego
korzystania. (art. 67)
16. Jeżeli
umowa nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić
innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej
licencji. (art. 67)
17. Jeżeli
umowa nie zastrzega wyłączności korzystania z utworu w
określony sposób (licencja wyłączna), udzielenie licencji
nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia
innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu
eksploatacji (licencja niewyłączna). (art. 67)
18. Jeżeli
umowa nie stanowi inaczej, uprawniony z licencji wyłącznej
może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw
majątkowych, w zakresie objętym umową licencyjną.
(art. 67)
19. Jeżeli
umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas
nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem
terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec
roku kalendarzowego.
Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się,
po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony.
(art. 68)
Do artystycznych wykonań, stosuje się przepisy art. 67 i 68.
(art.92)
20. Twórca,
a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek
zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w
utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów.
Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która
powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia
właściwego sądu. (art. 84)
21.
Postanowienia Umów dotyczące programów komputerowych
sprzeczne z art. 75 ust. 2 i 3 są nieważne (art. 76 )
1. Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:
1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do
korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie
stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie
z programem komputerowym;
2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania
programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad
przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza
programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności
upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania,
wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania
programu komputerowego;
3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy, jeżeli
jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do
osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu
komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile
zostaną spełnione następujące warunki:
- czynności te dokonywane są przez
licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do
korzystania z egzemplarza programu
komputerowego bądź przez inną osobę
działającą na ich rzecz,
- informacje niezbędne do osiągnięcia
współdziałania nie były uprzednio łatwo
dostępne dla osób, o których mowa pod lit.
a,
- czynności te odnoszą się do tych części
oryginalnego programu komputerowego, które
są niezbędne do osiągnięcia współdziałania.
3. Informacje, o których mowa w ust. 1 pkt 3, nie mogą
być:
1) wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie
współdziałania niezależnie stworzonego programu
komputerowego;
2) przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do
osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu
komputerowego;
3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania
do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej
formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa
autorskie.
Z analizy merytorycznej przepisów prawa wynika że Ustawa z
dnia 4 lutego1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
jest podstawowym dokumentem prawnym w oparciu o który
zainteresowane podmioty powinny zawierać umowy w zakresie
prawa autorskiego i praw pokrewnych.
Istotną rolę w tworzeniu umowy w zakresie prawa autorskiego
i praw pokrewnych powinien zajmować doradca, posiadający
odpowiednie kwalifikacje i kompetencje, których jednak nie
definiuje w swoich przepisach Ustawa z dnia 4 lutego 1994r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Kwalifikacje i kompetencje doradcy to głęboka wiedza
dotycząca Ustawy z dnia 4 lutego1994r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych, umiejętność jej rozumienia i
interpretacji oraz duże doświadczenie i wieloletnia praktyka
w zakresie zawierania umów między różnymi podmiotami.
©
Opracował:
Józef WESOŁOWSKI (2011)
|
